سرزمين پارسيان
فرهنگ و گذشته آريایی
به نام خدا حماسهٔ گیلگامشیا حماسهٔ گیلگَمِشیکی از قدیمیترین و نامدارترین آثار حماسی ادبیات دوران تمدن باستان است که در منطقهٔ میانرودانشکل گرفته است. قدیمیترین متون موجود مرتبط با این حماسه به میانهٔ هزارهٔ سوم پیش از میلاد مسیح میرسد که به زبان سومری میباشد. از این حماسه نسخههایی به زبانهای اَکِدی و بابِلی و آشوری موجود است.[۱]کاملترین متن آن که به ما رسیدهاست متنی است که بر الواحی از خشت نگاشته آنگاه در کوره پختهاند. این مجموعه شامل دوازده لوح است، هر لوح مشتمل بر شش ستون پله وار به صورت شعر که ضمن کاوش در بقایای کتابخانه آشوربانیپال پادشاه آشوربه دست آمد. هریک از این دوازده لوح یا دوازده سرود شامل شش ستون است در سیصد سطر، مگر آخرین لوح آن که آشکارا الحاقی و به وضوح از یازده لوح قبلی کوتاه تر است. آشوربانیپال نخستین کتابخانه مدرن را در خاورمیانه بنیان نهاد، بخشهایی از کتابخانه او در کاوشهای باستانشناسانه انگلیسیها در تپه استان نینوا، عراق در حدود ۱۸۵۰ میلادی کشف شد، این کتابخانه که منبعی گرانبها برای شناخت تمدن آشور و دیگر تمدنهای میانرودان باستان است و آثاری چون حماسه گیلگمش و افسانه توفان سومری در آن یافت شده، هم اکنون در موزه بریتانیا نگهداری میشود. داستان گیلگمش را «جستجوی بیمرگی» نامیدهاند، انگیزهای که بنیان بیشتر اسطورههای خاورمیانه را تشکیل میدهد. گیلگمش پادشاهی خودکامه و پهلوان بود. او که نیمهآسمانی است دوسوم وجودش ایزدی و یکسوماش انسانی است. حماسه گیلگمش با ذکر کارها و پیروزیهای قهرمان آغاز میشود به گونهای که او را مردی بزرگ در پهنه دانش و خرد معرفی میکند. از جمله او میتواند توفان را پیشبینی کند. گیلگمش که از چیرگی مرگبر زندگی و سرنوشت اندوهگین است، زیستن را همانند سدی شکسته در برابر خود مییابد. مرگ اِنکیدو؛ دوست و همدمش، او را به بازی تقدیر کشانده، و پهلوان در جستجوی «سرزمین حیات» و «اوتنا پیش تیم» (که پیشتر به بیمرگی دست یافتهاست)، آرام و آرامش خویش را کنار گذشته و به جستجو روی میآورد.[۲]گیلگمش خسته و درمانده به خانه بازمیگردد و شرح رنجهایی را که کشیده بر گلنوشتهای ثبت میکند. ایزد «انلیل» به پهلوان میگوید که «ماندگاری» نصیب فناپذیران خاکی نمیشود، اما ثروت و قدرت به گیلگمش خواهد رسید. در پایان حماسه، گویی که پیشگویی انلیل به وقوع میپیوندد، و داستان، با سرودی در بزرگداشت پهلوان حماسی پایان میپذیرد.[۳] حماسه گیلگمش در ایران نیز شهرت دارد. نخستین ترجمه فارسی آن توسط دکتر منشیزاده در سال ۱۳۳۳ خ انجام شد و بعد از آن نیز ترجمههای دیگری منتشر شد. حماسه گیلگمش در ۱۲ لوح ذکر میشود. حوادث این ۱۲ لوح به طور تیتروار چنین است: